غربالگری در دوران بارداری

غربالگری در دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همه خانم های باردار ملزم به انجام آن می باشند. شما عزیزان می توانید جهت کسب اطلاعات کافی در این خصوص ، تا پایان مقاله با ما همراه باشید. در ابتدای مقاله جهت تفهیم بهتر این موضوع از صحبت های جامع سرکار خانم دکتر شیرین نیرومنش ، متخصص زنان در تهران استفاده می نماییم.

خانم دکتر نیرومنش در رابطه با غربالگری در دوران بارداری چنین اظهار داشتند که : طی دوران بارداری ، غربالگری های مختلفی ؛ اعم از کنترل فشار خون ، آزمایش قند خون جهت تست دیابت و نیز آزمایشاتی به منظور بررسی کم خونی انجام می گیرد که همگی نوعی غربالگری می باشند.

اما آن چیزی که معمولا در ذهن خانم ها و خانواده ها به عنوان سونوگرافی غربالگری ، شناخته می شود ؛ همین غربالگری اختلالات کروموزومی و اختصاصا سندروم داون ( تریزومی کروموزوم 21 ) است که برای آن نیاز به انجام یک سونوگرافی می باشد و بین هفته یازده تا سیزده هفته و 6 روز می توان آن را انجام داد.

البته برخی منابع ، دوازده هفتگی را زمان بهتری برای انجام این سونوگرافی می دانند ؛ اما این مسئله قطعی نیست و می توان تا سیزده هفته و 6 روز نیز اقدام به انجام این سونوگرافی نمود.

 غربالگری نوبت اول :

غربالگری اول ، در حقیقت نوعی سونوگرافی بسیار دقیق است که در برخی مراکز انجام می شود و به کمک آن می توان ؛ سن جنین ، محل جفت ، رشد جنین و اختصاصا ضخامت پشت گردن جنین که در اصطلاح NT نامیده می شود را اندازه گیری و تعیین نمود.جنین هایی که مبتلا به سندروم داون هستند ، ضخامت پشت گردن شان بیش از حد طبیعی است و با این سونوگرافی می توان در صورت ابتلای جنین به سندروم داون آن را تشخیص داد.

بعد از انجام غربالگری ، خانم باردار به آزمایشگاه ارجاع داده می شود و از وی آزمایش خون نیز گرفته می شود و دو فاکتور خونی ؛ یعنی دو تا از هورمون ها را اندازه گیری می کنند و آزمایشگاه مجموعه سونوگرافی ، آزمایش خون و سن مادر را در یک برنامه کامپیوتری وارد کرده و یک لیست از آن ارائه می دهد.

توصیه می شود که همه خانم ها ؛ صرف نظر از این که ازدواج آن ها فامیلی است یا غیرفامیلی ، در سن جوانی حامله شده اند یا در سن بالا ؛ باید غربالگری در دوران بارداری را انجام دهند.

نکات مهم در رابطه با غربالگری نوبت اول :

البته ناگفته نماند که سندروم داون در خانم های بالای 35 تا 40 سال ، بیشتر از خانم های جوان تر است ، اما از آن جا که فرزندآوری در خانم های جوان بیشتر است ؛ 80 درصد مبتلایان به سندرم داون از خانم های زیر 35 سال متولد می شوند.

بنابراین غربالگری در دوران بارداری به همه توصیه می شود و چنانچه نتیجه غربالگری ، پرخطر بود ؛ پزشک باید روش های تشخیص قطعی نظیر آمنیوسنتز ، بیوپسی از جفت یا گاهی انجام آزمایش DNA را توصیه کند و اگر خطر بارداری در حد وسط باشد ، هفته پانزدهم تا بیستم باید غربالگری خون نوبت دوم انجام شود.

این موارد باید در اولین فرصت انجام شوند و به آخرین روزهای هفته 18 تا 20 موکول نشوند ، چون اگر جنین واقعا مشکل داشته باشد باید با اقدام زودهنگام ؛ امور تشخیصی جهت گرفتن مجوز برای ختم بارداری انجام پذیرد.

غربالگری نوبت دوم :

غربالگری دوم را نیز در حدود پانزده هفته و 3 روز انجام می دهند. سپس نتایج هر دو غربالگری با یکدیگر جمع بندی شده و در صورتی که مناسب بود تنها نیاز به سونوگرافی هفته 18 خواهد بود.

سونوگرافی هفته هجدهم :

این سونوگرافی یک سونوگرافی بسیار دقیق است به نام آنومالی اسکن ؛ که طی آن سر تا پای جنین اعم از اندام ها ، ساختمان جمجمه ، ضخامت پشت گردن ، استخوان بینی ، کبد ، کلیه و غیره بررسی می شوند.

لازم به ذکر است که در سونوگرافی هفته 18 ، می توان یکسری علائم به نفع سندروم داون پیدا کرد.

به طور مثال ؛ زیاد بودن ضخامت پشت گردن ، کوچک بودن یا عدم تشکیل استخوان بینی ، کوتاه بودن دست و پا ، عدم توانایی کلیه ها در دفع ادرار و باقی ماندن ادرار و کوچک بودن جمجمه ؛ همگی علائمی هستند که متخصص زنان را مشکوک به اختلال کروموزومی در جنین می نماید و ایشان می تواند با درخواست آمنیوسنتز این مسئله را قطعی نمایند.

عوارض غربالگری بارداری

• یکی از خطرات نادر در مورد آمینوسنتز سقط جنین می باشد که در2 تا 7 روز ممکن است اتفاق بیافتد.معمولادر درصد خیلی پایینی از افراد ممکن است روی دهد.
• مواردی چون آسیب رسیدن به مادر یا جنین ،عفونت یا دیگر شکایات ممکن می تواند به طور نادر اتفاق بیافتد.
  این موارد در مادرانی که دوقلو یا چندقلو دارند بیشتر امکان پذیر است.
• مشکلات RH غربالگری می تواند موجب ترکیب شدن خون جنین با خون شما شود. در صورتی که RH شما منفی باشد و RH جنین مثبت ممکن است که یک شات RH ایموگلوبین را بعد از غربالگری جهت محافظت از جنین دریافت کنید.

در صورت بروز عوارضی که در زیر به ان اشاره می شود بعد از غربالگری با پزشک تماس بگیرید:

احساس تغییر در حرکات جنین ، تب یا خونریزی افزایش یافته دارید ،درد واژن یا دردهای شکمی و گرفتگی شدید در شکم ، خونریزی یا بیرون ریزی مایعات از واژن تب قرمزی یا تورم ناشی از ورود سوزن گرفتگی های شدید در شکم دارید تماس بگیرید.

چه هنگام نتایج قابل دریافت هستند؟

نتایج غربالگری معمولا با گذشت 2 الی 3 هفته قابل دسترسی می باشند در صورتی که بیشتر از این طول کشید می بایست به پزشک مراجعه کنید.

آیا انجام این تست با درد همراه است؟

ممکن است که شما هنگامی که سوزن بر روی پوستتان کشیده می شود احساس راحتی نداشته باشید همچنین ممکن است که بعد از این تست احساس گرفتگی ملایمی داشته باشید.گرفتگی ها می تواند برای چند ساعت بعد از پروسه باقی بماند.

سخن آخر

تست غربالگری نوعی آزمایش می باشد که با مقاصد مختلفی صورت می گیرد معمولا پزشکان انجام این تست را هنگامی که بر این موضوع باوردارند که این تست مزایا بیشتری نسبت به عوارض آن دارد توصیه خواهند کرد.این تست می تواند اطلاعات ارزشمندی را در موردسلامت جنین شما ارائه دهد و در نهایت این تصمیم با شماست که دوست دارید این تست را انجام دهید یا خیر؟

سوالات رایج دوران بارداری

از آن جا که مقوله حفظ سلامت مادر و جنین ، در دوران بارداری از اهمیت بسزایی برخوردار است ؛ در این مقاله بر آنیم تا به برخی از سوالات رایج دوران بارداری بپردازیم.

اهمیت غربالگری در دوران بارداری

سوال : یک خانم 30 ساله برای غربالگری نوبت اول ( در هفته 12 بارداری ) مراجعه کرده اند و نتیجه غربالگری شان پرخطر گزارش شده است ، در مورد ایشان آیا باید آزمایشات غربالگری تکرار شود یا خیر ؟

پاسخ :غربالگری موضوعی است که تمامی خانواده هایی که یک خانم باردار دارند درگیر آن هستند.

توصیه می شود همه خانم ها صرف نظر از سن ، تعداد دفعات حاملگی و سوابق غربالگری ( جهت بررسی اختلالات کروموزومی و سندرم ها بخصوص سندرم داون ) تست های غربالگری را انجام دهند.

غربالگری چیست ؟

غربالگری در حقیقت یک چالش است که با تشخیص زودرس بیماری های جنین در داخل رحم می تواند به تولد نوزادان سالم کمک کرده و از معلولیت ها پیشگیری کند.

 

وقتی که خانمی می خواهد تست غربالگری را انجام دهد ؛ ابتدا باید پزشک متخصص ، مرکزی را برای انجام سونوگرافی و آزمایش پیشنهاد بدهند که مورد اعتماد باشد.

از این رو وقتی که غربالگری در چنین مرکزی انجام شود ، اگر جواب آن غیرطبیعی باشد ، توصیه به تکرار آزمایش در یک مرکز دیگر کار خیلی صحیحی نخواهد بود.

زیرا اگر آزمایش در یک مرکز دیگر انجام شود و جواب آن خوب باشد ، قاعدتا متخصص زنان از نظر پزشکی باید آزمایشی که مشکوک تر است و همینطور احتمال بیماری را بیشتر در نظر داشته و بر اساس آن بیمار را راهنمایی کند.

لازم به ذکر است که بر اساس ریسکی که آزمایشگاه توصیه می کند ، ممکن است در همان مرحله تست های تشخیصی مثل آمینوسنتز ، انجام دی ان ای یا غربالگری نوبت دوم به بیمار توصیه شود.

در هر حال این مسئله که بیمار بخواهد در آزمایشگاه های مختلف ؛ همان تست را مرتبا تکرار کند به این امید شاید جوابی که از مراکز دیگر دریافت می کند او را از انجام تست های تشخیصی مبری کند ، شاید کار صحیحی نباشد.

مصرف دارو در دوران بارداری

مصرف دارو در دوارن بارداری از مواردی است که سوالات بسیاری در ارتباط با آن پرسیده می شود و در حقیقت از سوالات رایج دوران بارداری می باشد.

سوال : یک خانم با حاملگی دوقلو و در ماه چهارم بارداری ، به پزشک مراجعه نموده اند و پزشک برای ایشان آسپرین تجویز کرده ، آیا می توانند آسپرین را استفاده کنند یا خیر ؟ به  طور کلی چرا در دوران بارداری ، آسپرین تجویز می کنند ؟

پاسخ : تحقیقات زیادی که طی 20 سال گذشته انجام شده ، نشان داده که آسپرین با دوز پایین ( حدود 80 – 81 میلی گرم ) که در بعضی موارد به بیماران خاص داده شود ، می تواند از بروز پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری و فشار خون حاملگی که یک بیماری پر عارضه و خطرناک برای مادر است پیشگیری نماید.

 

در چه صورت پزشک زنان ، برای خانم های باردار دارو تجویز می کند ؟

از جمله این موارد ؛ حاملگی های دوقلو است ، چون در حاملگی دوقلو تقریبا تمام عوارض بارداری افزایش پیدا می کند ، به عنوان مثال چه در خانم های جوان و چه در خانم های سن بالا وقتی که دوقلو یا سه قلو باردار هستند ، احتمال اینکه در نیمه حاملگی یا اواخر آن به فشار خون ، مسمومیت بارداری و پره اکلامپسی مبتلا شوند از دیگر افراد و حاملگی های تک قلو بیشتر است.

بنابراین پزشک متخصص زنان ، آسپرین با دوز کم را پیشنهاد می دهند و فرد حتما باید این دارو را استفاده کند ، چرا که این دارو به سلامت مادر و جنین کمک کرده و باعث می شود که حاملگی طولانی تر شود و به علت پره اکلامپسی ، پزشک مجبور نشود نوزادان را نارس متولد کند و به این ترتیب بقای نوزاد هم افزایش پیدا می کند.

دستور ختم حاملگی

سوال اول :

در یک خانم باردار که در هفته 36 بارداری هستند ؛ گزارش شده که رشد جنین و همچنین مایع دور جنین ، کم است. از این رو پزشک دستور ختم حاملگی را داده اند ، آیا چنانچه ایشان تا هفته 40 بارداری صبر کنند ، اتفاق خاصی می افتد ؟

پاسخ :

بله ، متاسفانه اگر جنین با اختلال رشد مواجه باشد ، یعنی وزن گیری کافی نداشته باشد و هنگامی که مواردی اعم از وزن و اندازه دور شکم وی و همچنین تمامی معیارهای رشد که با سونوگرافی قابل کنترل هستند بر روی منحنی های رشد برده می شوند ، عدد کمی را نشان دهند این بدان معناست که جنین در خطر است.

همچنین در صورتی که میزان مایع دور جنین نیز کم باشد ، نشانگر وجود اختلال در خونرسانی به جنین یا اختلال عملکرد جفت و جنین می باشد.

متاسفانه اگر این حاملگی ها به موقع تشخیص داده نشده و ختم نشوند ، ممکن است جنین در داخل رحم مادر از بین برود یا اینکه با حال عمومی بدی متولد شود.

در یک حاملگی طبیعی و بدون مشکل که مادر و جنین هر دو سالم هستند شاید هیچ دلیلی نداشته باشد که حاملگی ، پیش از  40 هفته خاتمه یابد و بهتر است چنانچه جنین سلامت بوده ، به خوبی رشد کرده و مشکلی نداشته باشد تا زمانی که جنین به رشد کامل و ایده آل برسد یعنی تا پایان 9 ماه صبر کرد.

ولی در مواردی که به دلایل مختلفی اعم از سن مادر ، فشار خون و بیماری های زمینه ای تشخیص داده شود که جنین در داخل رحم رشد کافی ندارد و میزان مایع دور جنین کافی نیست ، آزمایش داپلر انجام می دهیم.

به عنوان مثال خانمی که در هفته 36 بارداری است و جنین او باید 2 – 5/2 کیلوگرم وزن داشته باشد تحت سونوگرافی قرار گرفته و معلوم می شود که وزن جنین 200/1 کیلوگرم است؛ یعنی اصلا وزن گیری خوبی ندارد و باید تست داپلر بر روی او انجام گیرد.

 

سوال دوم :

در برخی موارد که به خانم های حامله پیشنهاد می شود که بارداری خود را به 37 هفته ختم کنند ، غالبا با این سوال مواجه خواهیم بود که آیا اگر تا هفته 40 صبر کنند ، ممکن است جنین آن ها بهتر وزن بگیرد و مشکلات تنفسی وی نیز کمتر شود ؟

پاسخ :

متاسفانه در مواردی که داپلر ( خونرسانی به جنین ) دچار اختلال شود و حاملگی ادامه پیدا کند ؛ نه تنها تا پایان 40 هفتگی ، جنین رشد نمی کند ، بلکه احتمال کاهش اکسیژن رسانی به رحم و مغز جنین افزایش یافته و احتمال مرگ جنین وجود خواهد داشت.

لازم به ذکر است که چنانچه این موارد به موقع تشخیص داده شده و متولد شوند ، در بسیاری از موارد مشکلی ایجاد نخواهند کرد ، البته در برخی موارد ممکن است نیاز به نگهداری نوزاد در بخش مراقبت های ویژه احساس شود.

تاثیر تغذیه مادر بر روی جنین

از دیگر سوالات رایج دوران بارداری در ارتباط با تغذیه مادر در این دوران می باشد. برخی از متداول ترین این سوالات عبارتست از : تغذیه مادر چقدر بر روی جنین اثر دارد ؟ آیا تغذیه خیلی زیاد در دوران بارداری می تواند کمک کننده باشد ؟ آیا اگر مادر غذای بیشتری دریافت کند ، جنین بیشتر رشد خواهد کرد.

مسئله اثرگذاری تغذیه مادر بر روی رشد جنین امری بدیهی است ، ولی باید توجه داشت که تغذیه مناسب به معنای مصرف بیش از حد مواد غذایی بویژه مصرف مواد کالری زا و انرژی زا آن هم به میزان بیش از اندازه نمی باشد.

پزشک متخصص زنان ، بر این اساس که خانم باردار در چه سنی است ، قد و وزن وی چقدر است و حداکثر چقدر زمان می برد تا در پایان دوره بارداری ، اضافه وزن پیدا کند ، برای بیمار خود برنامه ریزی غذایی خواهند کرد.

بنابراین یک خانم با وزن عادی و حاملگی تک قلو باید از ابتدا تا آخر حاملگی حدود 10 تا 12 کیلو ، وزن اضافه کند و در بارداری دوقلویی این وزن می تواند تا 16 کیلو افزایش پیدا کند.

اضافه وزن در دوران بارداری

خانم هایی که خیلی کم وزن هستند ؛ مثلا یک خانم 40 کیلویی زمانی که باردار می شود ، تا آخر دوره حاملگی اجازه اضافه وزن تا بیش از 10 کیلو را هم دارد.

خانم هایی که وزن بالایی دارند ؛ مثلا یک خانم 110 کیلویی ، زمانی که باردار می شود بهتر است تا پایان دوره حاملگی 10، کمتر از 10 کیلو وزن اضافه کند و برای وی افزایش وزن تا 8 کیلو هم کفایت می کند.

 

بنابراین این مسئله که برخی خانواده ها گمان می کنند که خوردن بیش از حد غذا و به اندازه 2 نفر غذا خوردن می تواند منجر به تولد نوزاد سالم شود ، اشتباه است.

زیرا در صورتی که اضافه وزن در دوران حاملگی ، زیاد باشد و پرخوری بخصوص خوردن بیش از حد مواد غذایی حاوی چربی و نشاسته زیاد سبب می شود که مادر اضافه وزن پیدا کرده و خطر دیابت افزایش پیدا کند.

تاثیر دیابت بارداری بر روی جنین

توجه داشته باشید که ابتلای مادر به دیابت بارداری می تواند بر روی جنین هم اثر منفی بگذارد.

از این رو شاید لازم باشد پزشک متخصص زنان یک مشاوره تغذیه برای خیلی از خانم ها اختصاص دهد و به این ترتیب برای خانمی که بی اشتها است ، خانمی که کم وزن می گیرد ، خانمی که زیاد وزن می گیرد و همچنین خانم هایی که دیابت و فشار خون بارداری و چندقلویی دارند بر اساس شرایط و نیاز آنان ، یک برنامه غذایی مناسب تنظیم نمایند تا مواد غذایی اصلی را دریافت کنند.