کم‌خونی فقر آهن و بارداری
کم خونی فقر آهن و بارداری چالش مهمی است که باید تا قبل از حاملگی بررسی شود. این شکل از کم خونی ، رایج ترین شکل کم خونی بوده و از زمان شروع سیکل های قاعدگی در زنان آغاز می شود. کم خونی در زنان مجرد و متاهل تقریبا در تمام سنین به خصوص تا پیش از یائسگی بسیار شایع است. بسیاری از دختران در دوران قاعدگی ، دچار خونریزی بیش از حد هستند اما از آنجا که هر ماه تکرار می شود ، عادی به نظر می رسد. مصرف مکمل ها و قرص آهن از راهکارهای موثر کنترل این میزان از کم خونی می باشد.
خونریزی قاعدگی غیر طبیعی و کم خونی
گاهی مادران نیز دچار این خونریزی شدید هستند و در شرح حال به متخصص زنان و زایمان تهران اظهار می کنند که نیاز به استفاده از دو بسته کامل نوار بهداشتی دارند. این در حالی است که دفع لخته های خونی بزرگ و نشت خونریزی به لباس ، نشان دهنده خونریزی غیرطبیعی می باشد. مقدار خونریزی طبیعی در هر سیکل قاعدگی حدود 80 سی سی است که در بیشتر موارد قاعدگی غیر طبیعی ، خونریزی از این مقدار بالاتر بوده و مسلما مقداری از ذخیره آهن نیز طی این پروسه از دست می رود. از این رو به دلیل کم خونی فقر آهن در دختران ، توصیه می شود حداقل سه قرص آهن طی هفته مصرف شود.
این در حالی است که بسیاری از بانوان با وجود کم خونی باردار می شوند و طی سال های متمادی بخش زیادی از آهن که با خونریزی های ماهانه دفع شده از طریق موادغذایی جبران نمی شود. در نتیجه ، کمبود آهن و کاهش هموگلوبین که نشان دهنده میزان کم خونی در آزمایش خون است ، مشخص می شود.
برای دریافت مشاوره تخصصی از دکتر شیرین نیرومنش فرم زیر را تکمیل کنید.
مصرف مکمل در کمبود آهن
در صورت تشخیص کمبود آهن ، مصرف مکمل ضروری است. توصیه می شود همه خانم ها به خصوص آن دسته از افرادی که خونریزی شدید دارند حداقل هر چند سال یکبار آزمایش CBC برای بررسی غلظت هموگلوبین و فریتین خون انجام دهند. اگر فریتین پایین باشد ، نشان‌دهنده کم خونی فقر آهن است که علاوه بر مصرف گوشت و حبوبات به عنوان منابع غذایی حاوی آهن ، حتما قرص آهن نیز باید در نظر گرفته شود.
در مشاوره پیش از بارداری توسط متخصص پریناتولوژی ، وضعیت سلامتی برای اقدام به بارداری بررسی می شود. چکاپ کامل از نظر دیابت ، فشار خون ، عفونت های ادراری ، چربی خون بالا ، اختلال فاکتورهای کبدی و همچنین کم خونی ، جزء بررسی های مهم پیش از بارداری هستند. بررسی کم خونی بسیار اهمیت دارد. همان طور که گفته شد با اندازه گیری غلظت هموگلوبین و فریتین مشخص می شود.
اگر کم خونی فقر آهن تشخیص داده شود ، با توجه به شدت کم خونی گاهی روزانه یک قرص آهن تجویز می شود. اما در موارد شدید حتی دو قرص در روز نیز لازم است و اگر کم خونی بسیار شدید باشد ، معمولا مکمل به شکل تزریقی در سرم تجویز می شود.
افزایش خود به خودی حجم خون در بارداری
در زایمان طبیعی حداقل 500 سی‌سی یا نیم لیتر و در سزارین بیش از یک لیتر خون از بدن مادر دفع می شود. براساس سازگاری های خلقت ، یکی از تغییراتی که در زمان بارداری اتفاق می افتد ، افزایش حجم خون داخل رگ ها است. در شرایط غیر بارداری ، بدن حدود 5 لیتر خون دارد اما حجم خون در اواخر بارداری به حدود هفت و نیم لیتر می‌رسد که در بارداری های دوقلو این مقدار بیشتر خواهد بود. تقریبا 50 درصد به حجم خون مادر اضافه میشود که بیشتر پلاسما یا مایع شفاف خون است و مقدار گلبول‌های قرمز نیز افزایش پیدا میکند. این مکانیسم مقاومتی از مرگ‌ومیر مادران در زمان زایمان به‌علت خونریزی جلوگیری میکند. زمانی که حجم خون مادر در اواخر بارداری تقریبا 50 درصد اضافه شود، با حدود یک تا یک و نیم لیتر خونریزی دچار شوک و مرگ ناشی از آن نمی‌شود.
افزایش حجم خون طی بارداری یک مکانیسم محافظتی از مادر است. جنین برای رشد و تامین نیازهای خود به ترکیبات خون مادر از جمله آهن نیاز دارد و معمولا آهن مورد نیاز را از بدن مادر دریافت میکند. هر چقدر هم مادر کم‌‌خون باشد ، کم‌خونی شدید در جنین اتفاق نمی‌افتد اما کم‌خونی مادر طی بارداری به‌شدت افزایش می یابد. از جمله عوارض کم خونی مادر در دوران بارداری روی جنین می توان به این مساله اشاره داشت که در خانم‌هایی که دچار کم‌خونی شدید هستند احتمال زایمان زودرس و نوزاد با وزن کم بیشتر است.
رفع کم‌خونی مادر موجب بهبود رشد جنین میشود.
بسیاری از خانم‌ها در سه ماهه اول بارداری دچار علائم تهوع هستند و بعضی از افراد با مصرف قرص آهن دچار تهوع و گاهی یبوست می‌شوند که تا حدی علائم این دوران را تشدید میکند. بنابراین باید شدت کم‌خونی از قبل از بارداری و سه ماه اول بارداری کنترل شود و هر سه ماه یکبار نیز شدت کم‌خونی مادر با آزمایش CBC بررسی شود. در صورت پیش‌بینی فقر آهن ، برای درمان سریع کم خونی در بارداری قرص‌های مکمل آهن تجویز میشود که برای همه خانم‌ها تا پایان بارداری و به‌خصوص چند ماه پس از زایمان ضروری است.
عوارض کم خونی فقر آهن بر مادر و جنین چیست ؟
زمانی که مادر دچار کم‌خونی باشد ، ممکن است علائم خستگی زودرس ، تنگی‌نفس ، بی‌اشتهایی و تپش قلب ایجاد شود که با درمان کم‌خونی و مصرف قرص آهن بهبود می‌یابد. مسلما اگر کم‌خونی مادر برطرف شود ، رشد جنین نیز بهتر خواهد بود و با وزن مناسب‌تری متولد میشود. چرا که کم خونی فقر آهن در صورت عدم درمان می‌‌تواند منجر به بروز عوارضی مثل اختلال در رشد و تکامل کودک ، مشکلات در دوره حاملگی و دیگر اختلالات مرتبط با سلامتی شود.
قرص آهن؛ راهکار مؤثر مقابله با کم خونی
برای کم خونی در بارداری چه بخوریم ؟ از سوالات رایج دوران بارداری است. به‌طور کلی برای بدن خانم باردار ، همچنین ساختار جفت و جنین ، مقدار قابل‌ملاحظه‌ای آهن طی بارداری مورد نیاز است. در افرادی که کم‌خونی زمینه‌ای فقر آهن ندارند ، ممکن است پزشک از هفته 18 تا 20 بارداری مصرف قرص آهن را تجویز کند اما در کم‌خونی‌های شدید مصرف قرص آهن از اوایل بارداری لازم است.
مصرف قرص آهن تا پس از زایمان نیز باید ادامه یابد تا کمبود ذخیره آهن به دلیل خونریزی زمان زایمان که تا حدود یک ماه پس از زایمان طبیعی یا سزارین کم‌وبیش وجود دارد ، جبران شود.
